شادمانی مردم جهان وابسته به چه چیزهاییست؟
بهبود شادمانی جهانی در طول دوران کرونا!
تا عدم تغییر شادمانی مردم اوکراین پس از جنگ!
تا ارزیابی رضایت از زندگی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی!
خلاصه گزارش جهانی شادی ۲۰۲۳
دکتر زهره رضاپور (پژوهشگر پویش فکری توسعه)
بیش از ده سال از انتشار اولین گزارش شادی جهانی و دقیقاً ده سال از تصویب قطعنامه ۶۶/۲۸۱ توسط مجمع عمومی سازمان ملل میگذرد که ۲۰ مارس را هر ساله به عنوان روز جهانی شادی اعلام میکند. از آن زمان، مردم بیشتر و بیشتر به این باور رسیده‌اند که موفقیت هر کشور باید بر اساس میزان شادی مردم آن ارزیابی شود. همچنین به مرور در مورد چگونگی اندازه گیری شادی در جهان توافقی فراگیر ایجاد میشود. این اجماع بدان معناست که شادی ملی میتواند به یک هدف عملیاتی برای دولتها تبدیل شود و سیاست‌گذاری بر مبنای آن صورت گیرد.
با استفاده از تجربه این گزارش، ۶ عامل اصلی شادمانی یا رضایت از زندگی شناسایی شده است که این گزارش آنها را سنجیده و کشورها را بر اساس آن رتبهبندی میکند. اول درآمد مردم است تاثیر غیر قابل انکاری بر شامانی آنها خواهد گذاشت که معمولا با درآمد سرانه کشورها سنجیده میشود. دوم، سلامت و امید به زندگی است که به جز طول عمر، مقدار سلامت روان و جسم افراد در طول دوران زندگی آنها را بررسی میکند. سوم، حمایت اجتماعی هم عامل شادمانی است و اینکه آیا افراد دوست یا خانواده‌ای دارند که در دوران سختی بتوانند روی آنها حساب کنند، عامل مهمی در شادمانی افراد خواهد بود. چهارم، آزادی برای انتخاب، که نشان میدهد افراد چه میزان آزاد هستند تا تصمیمات کلیدی زندگی خود را بگیرند. پنجم، سخاوتمندی است که تاثیر معناداری بر شادمانی جامعه دارد و بررسی میکند آیا مردم در ماه گذشته در فعالیت‌های داوطلبانه و خیریه‌ای مشارکت کرده‌اند یا نه؟ و در نهایت ششمین عامل مورد بررسی ادراک فساد است. اینکه مردم چقدر میتوانند به دولت و به همدیگر در جامعه اعتماد کنند. تقریبا بر روی این عوامل به عنوان مولفه‌های تاثیرگذار بر شادمانی توافق جهانی صورت گرفته است.
در گزارش جهانی شادی سال ۲۰۲۳، سؤالات زیر مطرح شده است و به هر کدام در فصلی مجزا پاسخ داده میشود.
- «توافق جهانی در مورد سنجش شادی ملی» چیست و ارتقاء شادی چه نوع رفتاری از افراد و نهادها میطلبد؟
وظیفه اصلی نهادهای هر کشور توسعه رفتارها و شرایطیست که به هر نحوی میتواند شادمانی افراد جامعه را افزایش دهد. بر اساس ویژگی‌های طرح شده برای شادمانی، دولتها و نهادها موظفند ابزار سلامت روان و جسم جامعه را فراهم کنند. (مثلا در کشور ما ایران، همین‌که مسئولین دولتی کمتر صحبت کنند و کمتر ادعای غیر قابل تحقق طرح کنند، میتواند ابزاری قدرتمند برای افزایش سلامت روانی مردم و کاهش تخریب اعتماد باشد.) همچنین اولویت نهادها باید ارتقای روابط انسانی (شامل خانواده، شغلی و اجتماعی) باشد و دولت باید ابزارهای لازم برای توسعه روابط بین انسانی در جامعه را افزایش دهد. همچنین نهادهایی مانند مدرسه موظفند راه‌هایی برای ارتقای شادمانی و کیفیت زندگی کودکان فراهم کنند. روابط بین معلمان، دانش‌آموزان و والدین در دنیا دارای راهنمای کامل و استانداردی است که باید دنبال شود و آموختن مهارت‌های زندگی به کودکان میتواند در نیک‌زیستی آینده آنها بسیار موثر باشد.
- چگونه در طول سه سال گذشته (دوران کووید-۱۹) و در طول سایر بحران‌ها، اعتماد و خیرخواهی موجب نجات انسانها و افزایش شادمانی جهانی شده است؟
همزمانی که بحران‌های مختلف در دنیا میتواند هزینه‌های سنگینی را به کشورها تحمیل کند، از سوی دیگر میتواند احساسات مشترک و ارتباطات بین انسانی و درک بین انسانها را بروز دهد و حتی تقویت کند. مثلا نکته شگفت انگیز اینکه در دوران همهگیری کرونا جوامع و افرادی که وضعیت شادمانی بسیار بد داشتند، کمتر شده‌اند! یا شادمانی مردم اوکراین نسبت به قبل از جنگ کمتر نشده است! دلایل آن را در ادامه توضیح خواهیم داد.
- اثربخشی دولت در افزایش شادی چه میزان است و چگونه بر شادکامی انسانها تأثیر میگذارد؟
اگر مردم بفهمند که دولت به صورت اثربخش تنها به دنبال افزایش شادمانی و نیک‌زیستی آنهاست، خود این اعتماد و قدردانی بار مثبتی در جامعه ایجاد نموده و همراهی مردم را جلب میکند و شادمانی را به شدت ارتقا میدهد. دولتها در اولین گام باید به مردم خود ثابت کنند که هدف اصلی و اولویت آنها ارتقاء شادمانی و نیک‌زیستی آنهاست و هیچ هدف دیگری در برنامه و سیاست‌ها ندارند.
- رفتار نوع دوستانه افراد چگونه بر شادی خود فرد، گیرنده و شادی کلی جامعه تأثیر میگذارد؟
مشاهده رفتارهای نوعدوستانه و خیرخواهانه و یادگرفتن آنها از بقیه انسانها، باعث میشود مشاهده کنندگان هم در آینده رفتارهای نوعدوستانه بیشتری از خود بروز دهند و در نهایت جامعه‌ای منسجم‌تر و شادتر خواهیم داشت.
- دادههای مستخرج از رسانه های اجتماعی چقدر ما را قادر میسازد تا سطح شادی و ناراحتی را اندازه گیری کنیم؟
به نظر میرسد دادههای مستخرج از رسانه‌های اجتماعی تا سطح قابل قبولی میتواند شادی مردم را نمایش دهد و امیدواریم گروه‌های تحقیقاتی بیشتری در کنار نهادها از دادههای شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند تا شاخص‌های نیک‌زیستی را در دنیا توسعه بدهند. البته دادههای برخی از رسانه‌های اجتماعی مانند توئیتر و ردیت الگوهای زبانی و جغرافیایی دارد و بنابر این اختلال‌هایی در نتیجه‌گیری ایجاد میکند. بنابر این باید از رسانه‌هایی که دادههای خالص‌تر و دقیق‌تری ارائه میدهند، استفاده کرد.
در گزارش ۲۰۲۳ شاخص‌جهانی شادی در هر فصل به یکی از این سوالات پاسخ داده شده که در ادامه توضیح مختصری از هر یک پاسخ‌ها ارائه میشود.
فصل اول: دستور کار شادی در ده سال آینده جهان
«وظیفه اصلی نهادهای هر کشور توسعه رفتارها و شرایطیست که به هر نحوی میتواند شادمانی افراد جامعه را افزایش دهد»
روش معمول برای سنجش شادی یک ملت این است که از یک نمونه ملی از مردم بپرسیم که این روزها چقدر از زندگی خود راضی هستند. یعنی رضایت از زندگی و سعادت و شادکامی با هم در جامعه ایجاد میشود. البته در سطح فردی، ممکن است گاهی شادکامی و رضایت از زندگی از هم جدا شوند. همان طور که شواهد نشان میدهد، رفتار خیر به طور کلی شادی کنشگر نیکوکار (و همچنین ذینفع) را افزایش میدهد. اما تعداد قابل توجهی از افراد نیکوکار، از جمله برخی از پرستاران هستند که از زندگی خود راضی نیستند.
وقتی جامعه، برنامه و یا سیاستی را ارزیابی میکند، نباید فقط به میانگین شادی ایجاد شده در آن توجه کند، بلکه باید مقدار بدبختی (یعنی کاهش رضایت از زندگی) را هم در نظر بگیرد. چون هر سیاستی ممکن است برای برخی افراد باعث کاهش رضایت از زندگی شود و بنابر این باید در محاسبات دخیل شود. خلاصه اینکه گزارش جهانی شادی ۲۰۲۳ وظیفه ده سال آینده همه نهادها را توسعه سیاست‌ها، شرایط و رفتارهایی می‌داند تا بتواند شادمانی را ارتقا دهد.
برای اینکه سیاست‌ها کمتر منجر به کاهش رضایتمندی افرادی از جامعه شود، به نظر میرسد دنبال کردن مفاد حقوق بشر، و همچنین پیگیری اهداف توسعه پایدار بسیار تاثیر گذار است. این دو باعث می‌شوند از خوشبختی یا رضایت نسلهای آینده نیز اطمینان حاصل شود.
همچنین وقتی شادی به عنوان هدف دولت پذیرفته شود، تأثیرات عمیقی بر رویههای نهادی میگذارد و سلامت و به طور ویژه سلامت روان، (مانند کیفیت کار، زندگی خانوادگی و اجتماع) اولویت بیشتری در رویههای رسمی پیدا میکند.
فصل دوم: تاثیرات شگفت انگیز اعتماد و ارتباطات اجتماعی در زمان بحران بر شادمانی جهانی
ارزیابی‌ها نشان میدهد که میانگین جهانی شادی در سه سال ۲۰۲۰-۲۰۲۲ (دوران کوید ۱۹) به همان اندازه سال‌های پیش از همهگیری (۲۰۱۷-۲۰۱۹) است و تغییر قابل توجهی نداشته است. فنلاند برای ششمین سال متوالی در جایگاه نخست قرار دارد. افغانستان و لبنان همچنان دو کشور آخر در این نظرسنجی هستند و میانگین ارزیابی زندگی در این دو کشور بیش از پنج نمره کمتر از ده کشور شاد دنیاست (در مقیاسی از ۰ تا ۱۰).
ده کشور اول در رتبهبندی میزان شادکامی سال ۲۰۲۳ عبارتند از فنلاند، دانمارک، ایسلند، اسرائیل، هلند، سوئد، نروژ، سوئیس، لوگزامبورگ و نیوزلند. که به نظر میرسد اسرائیل را تا قبل از جنگ اخیر محاسبه کرده و وضعیت بحرانی دو ماه گذشته در محاسبات دخیل نشده است. ده کشور آخر در این رتبهبندی نیز عبارتند از: افغانستان که با امتیاز ۱.۸۵در انتهای لیست قرار دارد و قبل از آن کشورهای لبنان، سیرالئون، زیمباوه، کنگو، بوتسوانا، مالاوی، کومور، تانزانیا و زامبیا (با امتیاز ۳.۹۸) قرار گرفتهاند. بین ده کشور برتر کمتر از ۰.۷ امتیاز اختلاف وجود دارد، در حالی که این اختلاف برای ده کشور آخر به بیش از ۲ امتیاز میرسد. ایران نیز با امتیاز ۴.۸۷، بین ۱۳۷ کشور در رتبه ۱۰۱ قرار گرفته است.
نابرابری در شادی مردم هم در این گزارش مطالعه شده که در آن بر شکاف شادی بین نیمه بالایی و پایینی جمعیت (از لحاظ شادی) تمرکز شده است. این شکاف در کشورهایی که اکثر مردم خوشحال هستند و همچنین در کشورهایی که تقریبا هیچ کس خوشحال نیست، اندک است. به طور کلی هم میتوان گفت مردم در کشورهایی که شکاف شادی کمتر است، شادتر هستند. شکاف شادی در سطح جهان در طول زمان نسبتاً ثابت بوده است، اگرچه شکاف رو به رشدی در بسیاری از کشورهای آفریقایی مشاهده می شود. در کشورهایی که میانگین امتیاز رضایت از زندگی بالاترین میزان است، امتیاز شادی به طور مساوی توزیع میشود و شهروندان کمتری هستند که رضایت نسبتاً پایینی از زندگی دارند.
همچنین در این گزارش دو معیار برای فلاکت یا وضعیت بد شادمانی در کشورها در نظر گرفته شده است: سهم جمعیتی که رضایت از زندگی آنها از نمره ۴ کمتر است و سهمی که زندگی خود را از ۳ کمتر دانسته‌اند. نکته بسیار جالب و غیر قابل پیشبینی این بوده که هر دو معیار فلاکت در سطح جهانی، در طول سه سال همهگیری کووید-۱۹ اندکی کاهش یافته است و یعنی مقدار شادمانی بسیار پایین (فلاکت) در جهان کمی بهبود داشته است، که میتوان علت این امر را به چهار مورد زیر نسبت داد:
موارد مرگ ناشی از کووید ۱۹. در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، کشورهایی که در تلاش برای ممانعت از سرایت بیماری در جامعه بودند، نرخ مرگ و میر کمتری داشتند و به طور کلی از رضایتمندی بهتری برخوردار بودند. هرچند کشورهایی هم از این روش پیروی نکردند. اگرچه استراتژیهای سیاست گذاری، بیماریها و نرخ مرگ و میر در حال حاضر در همه کشورها بسیار مشابه است، اما اعتماد همچنان با نرخ مرگ و میر پایینتر در سال ۲۰۲۲ مرتبط است.
خیرخواهی. در سال ۲۰۲۰ و به ویژه در سال ۲۰۲۱، موج خیرخواهی در سراسر جهان به وجود آمد. دادههای سال ۲۰۲۲ نشان میدهد که کنشهای مربوط به حمایت اجتماعی یک چهارم رایج‌تر از قبل از همهگیری است.
اوکراین و روسیه. در سال ۲۰۲۲، خیرخواهی در اوکراین به شدت رشد داشته است. علیرغم وسعت رنج و آسیب مردم در اوکراین، ارزیابی‌ها در مورد وضعیت زندگی در سپتامبر ۲۰۲۲ آماری بالاتر از سال ۲۰۱۴ را نمایش میدهد و اکنون اوکراینیها با احساس قوی‌تری از هدف مشترک، خیرخواهی و اعتماد به رهبری خود ادامه میدهند. اعتماد به دولتهای ملی در سال ۲۰۲۲ در هر دو کشور افزایش داشته، اما در اوکراین بسیار بیشتر از روسیه بود.
حمایت اجتماعی. دادههای جدید نشان می دهد که در سال ۲۰۲۲، در هفت کشور کلیدی که شش منطقه جهانی را در بر میگیرد، حمایت و ارتباطات اجتماعی مثبت، دو برابر بیشتر از تنهایی بوده است. آمارها نشان میدهد داشتن حمایت اجتماعی مثبت با میزان رضایت کلی مردم از روابط بسیار ارتباط نزدیک دارد. این حمایت‌های اجتماعی تاب آوری بیشتری را در زمان‌های بحران ایجاد میکند.
فصل سوم: تاثیر اثربخشی دولت بر شادمانی جهانی
اثربخشی دولت تأثیر بسیاری بر شادکامی مردم دارد. ظرفیت یک دولت برای ایجاد شادمانی را میتوان با ۵ معیار به خوبی سنجید:
۱- ظرفیت مالی آن (توانایی جمع آوری پول)؛ ۲- ظرفیت جمعی آن (توانایی ارائه خدمات)؛ ۳- ظرفیت قانونی آن (حاکمیت قانون)؛ ۴- اجتناب از جنگ داخلی و ۵- اجتناب از سرکوب.
در همه کشورها، همه این پنج معیار با میانگین رضایت از زندگی مردم همبستگی قابل توجهی دارند. با استفاده از این پنج ویژگی و درآمد کشور، میتوان دولتها را در ۳ خوشه دسته بندی کرد: دولتهای با منافع مشترک، دولتهای با منافع خاص و دولتهای ضعیف. در کشورهای دولت با منافع مشترک، معمولا متوسط رضایت از زندگی ۲ امتیاز (از ۱۰) بیشتر از دولتهای ضعیف و در کشورهای دولت با منافع ویژه، رضایت از زندگی ۱ امتیاز بیشتر از دولتهای ضعیف است.
فصل چهارم: کار خیر تقویت کننده احساس خوب و رضایت از زندگی
زمانی که فرد بدون انتظار چیزی به شخص دیگری کمک میکند، نوع دوست است. رفتارهای نوع دوستانه مانند کمک به غریبه ها، اهدای پول، اهدای خون به صورت داوطلبانه رایج است، در حالی که رفتارهای دیگر (مانند اهدای کلیه) کمتر دیده میشود. بین شادی و همه این رفتارهای نوعدوستانه رابطه مثبتی وجود دارد. زمانی که این رابطه، بین کشورها و همچنین بین افراد مقایسه شده است، باز هم این ارتباط مثبت برقرار بوده است. دلایلی که به ذهن نویسنده گزارش رسیده است این است که اولا به طور معمول، افرادی که کمک نوع دوستانه دریافت میکنند، بهزیستی بهتری را تجربه می کنند، که به توضیح همبستگی در بین کشورها کمک میکند. علاوه بر این، شواهد زیادی (تجربی و موارد دیگر) وجود دارد که نشان میدهد رفتار کمک‌کننده، رفاه خود فرد را نیز افزایش میدهد. این امر به ویژه زمانی صادق است که رفتار کمکی داوطلبانه و عمدتاً ناشی از نگرانی برای شخصی است که به او کمک میشود.
شواهد تجربی و دیگر شواهد نشان میدهد که وقتی رفاه افراد افزایش مییابد، آنها میتوانند نوع دوست تر شوند. به ویژه، زمانی که رفاه افراد از طریق تجربه کمک نوعدوستانه افزایش مییابد، احتمال کمک به دیگران بیشتر میشود و یک مارپیچ کار خیر ایجاد میشود.
فصل پنجم: به سوی پیشبینی مطمئن شادمانی، با استفاده از رسانه های اجتماعی
ارزیابی شادمانی و رضایت از زندگی با استفاده از رسانه های اجتماعی میتواند به سرعت اندازه‌گیری و ارزیابی‌های مکان‌محور و همچنین به ارزیابی سیاست‌ها و نتایج آن کمک کند. استراتژیهای جمع‌آوری و تجمیع داده‌ها از تجزیه و تحلیل فیدهای تصادفی (نسل ۱) تا تجزیه و تحلیل نمونه‌های مشخص جمعیتی کاربران (نسل ۲) تا نسل جدیدی از مطالعات طراحی همگروهی دیجیتال که در آن کاربران در طول زمان دنبال می‌شوند (نسل ۳) تکامل یافته است.
نسل کنونی طرح‌های همگروهی دیجیتال با ارزیابی رفاه مبتنی بر رسانه‌های اجتماعی، پتانسیل اندازه‌گیری بی‌نظیری را در مکان و زمان فراهم می آورد (به عنوان مثال، امکان برآورد ماهانه در زیر منطقه‌ها). چنین تخمین‌هایی را میتوان برای آزمایش فرضیه‌های علمی در مورد رفاه، سیاست‌گذاری و سلامت جمعیت با استفاده از طرح‌های شبه تجربی مورد استفاده قرار داد.
دیدگاهتان را بنویسید