منشور پویش فکری توسعه
۱- معرفی پویش فکری توسعه
«پویش فکری توسعه» یک نهاد فکری مستقل و مدنی است که به مطالعه، تولید، انتشار و ارتقای گفتوگو دربارهٔ توسعه ایران می‌پردازد. چشم‌انداز آرمانی پویش فکری توسعه، ایجاد جامعه‌ای توسعه‌خواه است که در آن، پاسخ مسائل و نیازهای ملی در یک گفتوگوی فراگیر درون شبکه‌ای از نخبگان، تولید و توسط نهادها و سازمان‌های مرتبط استفاده می‌شود.
این مؤسسه قصد دارد با ایجاد بستر نهادی مناسب، شرایط را برای تولید محتواهای توسعه‌ای تأثیر‌گذار، قابل استناد و مرجع فراهم کند. از دیگر اهداف این مؤسسه، تولید و انتشار محتواهای اندیشه‌ای در موضوعات ویژه و مسائل توسعه ملی، به منظور تبیین نظری و ارائه راهکارهای سیاستی و نیز آگاهی‌بخشی و کنشگری عمومی است.
این مؤسسه به همت دکتر محسن رنانی و با حمایت مالی جمعی از خیرین و داوطلبان علم و دانش به‌صورت کاملاً مردم‌نهاد تأسیس شده و به فعالیت می‌پردازد، و با شعار «توسعه ملی: تفاهم نسل‌ها، توافق دست‌ها» نام خود را «پویش فکری توسعه» گذاشته است؛ زیرا معتقد است باید اندیشیدن برای مسئله توسعه کشور را به یک جریان مستمر در بین نخبگان و روشنفکران و به یک پویش عمومی تبدیل کنیم، تا به هم‌افزایی برسیم و همچنین بتوانیم مانع تجربه‌های تکراری شده و توسعه‌خواهی و مطالبه‌گری برای توسعه را به یک خواست عمومی تبدیل کنیم، تا در این حرکت، توسعه متحقق شود.
۲- چشم‌انداز، اهداف و مأموریت‌های پویش فکری توسعه
چشم‌انداز
نهادی توسعه‌خواه که در آن پاسخ مسائل و نیازهای ملی در یک گفتوگوی فراگیر، درون شبکه‌ای از نخبگان، تولید و توسط جامعه و نهادهای مرتبط استفاده می‌شود.
اهداف
- ویژگی‌های سازمان: ایجاد سازمانی پویا، با هویت پایدار، کارآمد، شایسته‌سالار و عادلانه، مستقل، خودبسنده و باثبات از جهت مالی و نهادی
- دارایی‌های سازمان: ایجاد بستری نهادی (شامل شبکه‌ای تعاملی از تحلیل‌گران و کنشگران توسعه، بانک دانش و داده توسعه و فرآیند مسئله‌شناسی توسعه) که شرایط را برای تولید محتواهای توسعه‌ای تأثیر‌گذار، قابل استناد و مرجع فراهم می‌کند.
- خدمات سازمان: تولید و انتشار محتواهای اندیشه‌ای به‌منظور تبیین نظری و ارائه راهکار سیاستی و نیز آگاهی‌بخشی و کنشگری عمومی در حوزه مسائل توسعه ملی.
مأموریت
۱- نظریه‌پردازی توسعه
مأموریت اول پویش حرکت در جهت نظریه‌پردازی توسعه و استخراج چارچوب تحلیلی توسعه است. چرا که هر‌گونه حرکتی در مسیر توسعه و برای حل مسائل کشوری نیاز به تکیه بر مبانی نظری قدرتمند و همچنین مبتنی بر علم زنده دارد تا علاوه بر پویایی دانش با ویژگی‌های روز و بوم ملی انطباق داشته باشد. آغاز مطالعات عمیق و دقیق در حوزهٔ توسعه و همچنین بستر‌سازی برای تولید علم زنده در ذیل دانش توسعه از مهم‌ترین مأموریت‌های پویش فکری توسعه خواهد بود. خروجی این مأموریت می‌تواند چراغ راهی برای سایر فعالیت‌های پویش باشد.
۲- اجماع نخبگانی
مأموریت دوم ایجاد بستری برای اجماع نخبگانی و شکل‌گیری گفتمان توسعه است. در صورتی که بین نخبگان یک کشور گفتوگو ایجاد شود و آنها بتوانند بر روی برخی از مسائل توسعه‌ای و راهکارهای آنها به اجماع نظر برسند می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر مسیر توسعه یک کشور داشته باشند. به همین منظور پویش فکری توسعه، بستر‌سازی برای گفتوگو و در نتیجه اجماع نظر را جزئی از مأموریت‌های اصلی خود می‌داند.
۳- آگاهی‌بخشی عمومی
گام نخست در جهت ارتقای آگاهی مردمی، افزایش اطلاعات عمومی در رابطه با مفهوم توسعه و راهکارهای عملیاتی برای دستیابی به توسعه است که می‌تواند ناخودآگاه قدرت تحلیل و تبیین مسائل توسعه‌ای اجتماعی را در بین مردم افزایش دهد. چنین آگاهی‌بخشی‌ای می‌تواند مطالبه‌گری در جهت تحقق توسعه را در اجتماع ایجاد کند.
۳- چارت سازمانی پویش فکری توسعه
پویش فکری توسعه برای اجرای فعالیت‌های خود و تقسیم وظایف بهتر، چارت سازمانی خود را طراحی کرده و هر‌یک از اعضا مسئولیتی را در این چارت برعهده گرفته است. ساختار سازمانی پویش فکری توسعه به‌صورت زیر است.
همان‌طور که در چارت بالا مشاهده می‌شود، بعد از هیئت مدیره و مدیرعامل پویش فکری توسعه، سه بخش اصلی وجود دارد. دفتر مدیر عامل، که در آن علاوه بر مدیریت برنامه‌های مدیرعامل، کلیه فعالیت‌های اداری و مالی زیر مجموعهٔ این دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت می‌شود. معاونت مطالعات، که فعالیت‌های اصلی ذیل این معاونت عبارتند از: شاخص‌سازی توسعه، مفهوم‌خوانی توسعه و هسته‌های فکری. معاونت مناسبات، که وظیفه برنامه‌ریزی و اجرای میزگردهای توسعه، گفتوگوهای توسعه و شبکه‌سازی نخبگان را برعهده دارد.
۴- منشور اخلاقی پویش
پویش فکری توسعه از کلیه اعضا و همکاران انتظار دارد که فعالیت‌های سازمانی و پژوهشی را بر اساس اصول حرفه‌ای و اخلاقی به انجام رسانند. این منشور راهنمای اصول کلی و حداقل انتظارات پویش از اعضا و کلیه کسانی است که به نحوی در فرآیند فعالیت پویش فکری توسعه با آن همکاری دارند. بنابراین همه این افراد (اعضا و همکاران) به‌عنوان منادیان توسعه لازم است، متعهد به رعایت و اجرای این اصول اخلاقی و حرفه‌ای باشند.
مهم‌ترین اصول اخلاق عمومی که اعضا و همکاران پویش فکری توسعه ملزم به رعایت آنها هستند در مفاد زیر تشریح شده است:
اصل (۱) گفتوگو: همه اعضای پویش در بیان دیدگاه‌های خود، قائل به اصل گفتوگو به‌عنوان نخستین اصل مدنیت هستند. گفتوگو تفاوت بسیاری با صحبت‌کردن، مذاکره و بحث دارد. گفتوگو تعامل دوطرفه است که در آن ابتدا به شنیدن دعوت می‌شوید و سپس گفتن. گفتوگو، موضوع مشخص دارد، هدفمند و نتیجه‌دار است.
اصل(۲) آزاد‌اندیشی: همه اعضای پویش بنا بر اصل اندیشه آزاد می‌پذیرند چیزی را بدون استفاده از خرد و دانش و بر‌اساس تعصب و بدون مدرک به‌عنوان حقیقت، رد یا قبول نکنند و باورهای خود را بر پایهٔ حقایق، روش علمی و اصول منطق و دلیل برهانی بنا نهند. در پویش پذیرفته می‌شود که کسی به‌سبب تفکر عقلانی و منطقی خود، مورد قضاوت قرار نگیرد.
اصل (۳) تعهد و وفاداری: اعضای پویش نسبت به پویش فکری توسعه، اهداف، مأموریت‌ها و ضوابط آن متعهد و وفادار هستند و با علاقه‌مندی و تمام توان، از طریق انجام صحیح وظایف و مسئولیت‌های سازمانی و پژوهشی در راستای تحقق اهداف و مأموریت‌های پویش تلاش می‌کنند.
اصل(۴) مسئولیت‌پذیری: همه افراد پویش در صحت و دقت وظایف و کارهای خود می‌کوشند. مسئولیت به‌معنای ضمانت و تعهد است، لذا در صورت بروز اشتباه تمامی سعی خود را در اصلاح آن می‌کنند و نسبت به امور محوله پاسخگو هستند.
اصل(۵) وجدان‌کاری: همه اعضای پویش رضایت قلبی، تعهد و التزام عملی نسبت به وظایفی دارند که قرار است آنها را به انجام برسانند و سازمان را در دستیابی به اهداف بیان‌شده در چشم‌انداز یاری می‌دهند.
اصل(۶) مهارت و تخصص: اعضای پویش تلاش می‌کنند تا مهارت، دانش و تخصص مربوط به وظایف سازمانی و پژوهشی خود را فراگرفته، بروزرسانی کنند و تمام توان تخصصی و حرفه‌ای خویش را برای انجام بهینه فعالیت‌های سازمانی و پژوهشی پویش به‌کار گیرند.
اصل(۷) رعایت نظم: همه اعضای پویش با رعایت نظم و وقت‌شناسی آماده خدمت در مسیر توسعهٔ ایران هستند.
اصل(۸) احترام: همهاعضای پویش با رعایت احترام به عقاید و پذیرش تفاوت‌ها سعی در روابط مؤثر با دیگران دارند و رفتار‌های فردی و سازمانی خود را بر مبنای اعتماد و احترام متقابل تنظیم می‌کنند.
اصل (۹) رازداری: همه اعضای پویش در قبال حفظ اسناد و مدارک، مباحث مطرح‌شده در پویش و اطلاعات محرمانه افراد، نهادها و سازمان‌های مرتبط متعهد هستند.
اصل (۱۰) رعایت انصاف و امانت: همه اعضای پویش موظف و متعهد به اجتناب از هر‌گونه جانبداری غیرعلمی و حفاظت از اموال، تجهیزات و منابع در اختیار هستند.
اصل (۱۱) احترام به حریم خصوصی افراد: همه اعضای پویش فکری توسعه موظف هستند به حریم خصوصی سایر اعضا احترام گذاشته و بدون اجازه آنها به حریم شخصی و خصوصی آنها وارد نشده و در ارتباط با زندگی شخصی و خصوصی آنها کنجکاوی و جست‌و‌جوگری نکنند.
اصل (۱۲) سوء‌استفاده‌نکردن از موقعیت مدیر پویش: همه اعضای پویش فکری توسعه هیچ‌گونه سودجویی از موقعیت و شهرت مدیر پویش بدون اجازه و صلاحدید ایشان در جهت تحقق اهداف فردی و شخصی نخواهند کرد.
اصل(۱۳) عدالت: همه اعضای پویش عدالت و انصاف را در استفاده از دستاوردهای مادی و معنوی، بین تمام کسانی که به‌نحوی در انجام فعالیت‌ها نقش داشته‌اند، رعایت خواهند کرد. عدالت و انصاف به معنای رعایت برابری در رفتار با دیگران و پرداخت حقوق آنها بدون تبعیض است.
اصل (۱۴) امانت‌داری: همه اعضای پویش از تمامی منابع و ابزارهایی که برای انجام پژوهش در اختیار دارند به‌نحو احسن نگهداری می‌کنند و همچنین حق مالکیت مادی و معنوی در برخورداری از اطلاعات به دست آمده را رعایت می‌کنند.
اصل(۱۵) مشورت و نقدپذیری: همه اعضای پویش ضمن بهره‌گیری از مشورت و نظرات دیگران در کارها، از ناشکیبایی و خودمحوری پرهیز کرده و با ارج‌نهادن به نقدها و حسن خلق برای کسب معرفت بیشتر تلاش می‌کنند.
اصل(۱۶) نشاط در محیط کار: همه اعضای پویش سعی می‌کنند تا با نگاه مثبت و شاد‌زیستن در محیط کار شرایط را برای بهره‌وری ذهنی بیشتر خود و همکاران فراهم کرده و به لحاظ روانی، منعطف و گشوده‌ذهن باشند.
اصل(۱۷) تمرین توسعه: همه اعضای پویش سعی می‌کنند توسعه را از خود شروع کنند و با نهادینه‌کردن مبانی توسعه در سازمان پویش فکری توسعه آن را به جامعه بسط دهند.
۵- فعالیت‌های اصلی پویش فکری توسعه
مطالعات توسعه
بخش اصلی هر مؤسسه علمی و پژوهشی مبنای تفکر و انباشت دانشی است که می‌تواند پشتیبان تحلیل‌ها و نظریه‌ها باشد. بخش مطالعات مشتمل بر پروژه‌های مطالعاتی، جلسات هم‌ا‌‌ندیشی موضوعی، تحلیل و ترجمه‌های موضوعات روز و تشکیل بانک دانش و داده در حوزهٔ توسعه است. این مطالعات در موضوعات مختلفی چون موسیقی و توسعه، زبان و توسعه، فلسفه و توسعه، میراث فرهنگی و توسعه، کودکان و توسعه، محیط زیست و توسعه و … انجام می‌شود.
شاخص‌سازی توسعه
فلسفه اصلی تولید شاخص توسعه ملی توسط پویش فکری توسعه این است که تمامی ابعاد، اجزا و زاویه‌دید‌های ممکن در زمینه توسعه و حداکثر شاخص‌هایی که می‌تواند اطلاعاتی در رابطه با توسعه ارائه کنند را تنظیم و تجمیع کند. بر این اساس شاخص‌سازی توسعه با اهداف زیر در پویش فکری توسعه دنبال می‌شود:
۱. آگاهی‌بخشی دربارهٔ ابعاد متنوع توسعه و وضعیت ایران در همه ابعاد
۲. ایجاد مطالبه عمومی برای همه ابعاد توسعه و
۳. ایجاد توجه متناسب به همه ابعاد توسعه و تولید راهکار عملیاتی برای سیاست‌گذاران
گفتوگوهای توسعه
مؤسسه «پویش فکری توسعه» با همکاری «پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس» از پاییز سال ۱۳۹۶ شمسی گفت‌وگو‌‌هایی را بین متفکران و صاحب‌نظران «توسعه» در ایران با عنوان «گفتوگوهای توسعه» طراحی و برنامه‌ریزی کرده است. هدف از سلسله جلسات گفتوگوهای توسعه عبارت است از: فهم عمیق‌تر دیدگاه صاحب‌نظران ایرانی و استخراج دقیق چارچوب اندیشه توسعه‌ای هر‌کدام از آنها. روایت هر اندیشمند پس از تأیید و نهایی‌شدن منتشر می‌شود.
اندیشمندانی چون دکتر محمود سریع‌القلم، دکتر مقصود فراستخواه، دکتر مسعود نیلی، دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر بایزید مردوخی، دکتر فرشاد مؤمنی، دکتر ناصر فکوهی، دکتر پرویز پیران، دکتر علی رضاقلی، دکتر محمدعلی همایون‌کاتوزیان، مهندس سید محمد بهشتی و دکتر محمدرضا سرکارآرانی تاکنون به گفتوگوهای توسعه پویش فکری پیوسته‌اند.
میزگردهای توسعه
میزگردهای توسعه سلسله نشست‌هایی است که با هدف ایجاد گفتوگوی نخبگان و بصیرت‌افزایی عمومی در باب دانش توسعه برگزار می‌شود. این نشست‌ها در دو قالب ارائهٔ مقالات عمومیِ نظریه پردازانِ توسعه و ارائهٔ موضوعاتِ مختلفِ مرتبط با توسعه، با دعوت از استادان و صاحب‌نظران دو الی سه بار در ماه صورت می‌پذیرد. حاصل مطالعات و مباحثات مطرح در جلسات این میزگرد‌ها به صورت متن گزارش، ویدئو و صوت منتشر می‌شود.
شبکه‌سازی تعاملی
یکی دیگر از فعالیت‌های پویش فکری توسعه ایجاد شبکه‌ای تعاملی میان نخبگان ایران است. این شبکه تعاملی با هدف هم‌افزایی نخبگان برای ایجاد سرمایه‌ای علمی تشکیل شده است و رسالت خود را حرکت به سمت اجماع برای پاسخ به مسائل کشور از طریق گفتوگو می‌داند. تشکیل و تکمیل این شبکه تعاملی در دستور کار دائمی پویش قرار دارد.
سایر فعالیت‌ها و پروژه‌های پویش
پویش در کنار فعالیت‌های پژوهشی و محتواهای علمی و آکادمیک، فعالیت‌هایی هم با هدف بصیرت‌افزایی به فعالان اقتصادی و مدیران بنگاه‌ها، عموم مردم با سنین مختلف و کودکان و نوجوانان انجام می‌دهد. از پروژه‌های انجام‌شده در این مؤسسه می‌توان به برگزاری کارگاه اقتصاد ایران برای فعالان اقتصادی و مدیران بنگاه‌ها، تولید پادکست با موضوعات توسعه‌ای (رادیو توسعه)، برگزاری آنلاین رویداد کافه توسعه، جشنواره جوانه‌های توسعه و تولید سرود ملی توسعه نام برد. محصولات و محتواهای تولید‌شده در پویش در قالب فیلم، فایل صوتی و پادکست و همچنین متن‌های تولید‌شده به‌صورت گزارش، مقاله و کتاب به انواع روش‌ها منتشر می‌شود.