یورگن هابرماس، نظریه پرداز حوزه عمومی
چهارمین جلسه از میزگردهای توسعه، در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۹۷ با ارائه مقاله «یورگن هابرماس، نظریه پرداز حوزه عمومی» نوشته دکتر الهه شعبانی، ارائه شد و در ادامه آن مقاله جلسه اول یعنی ماکس وبر تشریح شد. به این ترتیب، در حالی که نظریه وبر با قفس آهنین و جهان بی‌معنا پایان می‌یابد نظریه هابرماس از اینجا آغاز می‌شود.
در ابتدای جلسه ارائه کننده معرفی مختصری از هابرماس به عنوان یکی از نظریه پردازان مکتب فرانکفورت ارائه کرد. هابرماس، منتقد نظام سرمایه داری مدرن، معتقد است پروژه مدرنیته هنوز ناتمام است. چرا که جهان مدرن در حال تجربه پدیده‌هایی چون تروریسم، جنبش‌های اعتراضی و بی معنا شدن زندگی روزمره است. هابرماس برای تبیین این شرایط دو حوزه سیستم و جهان زندگی را از هم تفکیک می کند. از نظر او منطق سیستم منطق عقلانیت ابزاری و پول و قدرت است و منطق جهان زندگی ارتباط و معنا و توافق است. عارضه‌های مدرنیته از اینجا ناشی می‌شوند، که سیستم بر جهان زندگی غلبه کرده و به این ترتیب عقلانیت منفعت محور و ابزاری جای عقلانیت ارتباطی به جهان زندگی رسوخ کرده است. ماحصل این فرایند سه بحران عقلانیت، بحران مشروعیت نظام سیاسی و بحران انگیزش در شهروندان برای مشارکت در امور مدنی است. اما در ادامه هابرماس برای این شرایط راه حل پیشنهاد می کند. راه حل او احیای حوزه عمومی است. او حوزه عمومی را هر فضایی به جز خانواده، نظام سیاسی و اقتصادی می داند که افراد بدون فشار از سمت نظام سیاسی و بدون تاثیر موقعیت اقتصادی و مناسبات بازاری با پشت کردن به زندگی خصوصی با یکدیگر وارد مراوده و گفتگو در باب مسائل اجتماعی می‌شوند. این گفتگو که هابرماس برای آن پنج شرط می‌شمارد، منجر به شکل‌گیری توافق میان افراد می‌شود. توافقی که عین حقیقت است و هابرماس آن را افکار عمومی می نامد. این افکار عمومی از سمت حوزه عمومی به سمت نظام سیاسی می‌رود و بر تصمیم‌گیری‌ها و سیاست گذاری‌ها اثر می‌گذارد و تصمیمات مقامات سیاسی را به سمت و سوی افکار عمومی نزدیک می کند. هابرماس معتقد است این فرایند منجر به دموکراسی مشارکتی می‌شود و شهروندان جامعه مدرن را از مصرف کنندگان منفعل به شهروندان فعال مدنی و با انگیزه تبدیل می‌کند و به آنها قدرت نظارت واقعی و نه صوری بر نهادهای سیاسی را می دهد.
در پایان جلسه بحث و گفتگویی پیرامون نظریه ارتباطی هابرماس و اهمیت گفتگو شکل گرفت.
فایل صوتی مباحث مطرح شده در این نشست در ادامه ارائه می‌شود:
دیدگاهتان را بنویسید