تصویر توسعه در ابتدای دولت‌های ۱۳ و ۱۴
گزارش آماری مسیر توسعه ایران در طول دولت سیزدهم
پویش فکری توسعه در واحد «رصدخانه توسعه» و به طور ویژه در «کتاب توسعه» هر ساله با تولید شاخص ترکیبی متشکل از ۳۸۰ شاخص در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فردی، مسیر توسعه در ایران و سایر کشورهای جهان را رصد می‌کند. اولین و آخرین کتاب توسعه منتشر شده، مربوط به سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۲ است، که مقایسه وضعیت توسعه ایران در این دو کتاب، می‌تواند به نوعی عملکرد دولت سیزدهم را نمایش دهد و یا به بیان بهتر مسیر توسعه ایران در طول دولت سیزدهم را به تصویر بکشد. در این گزارش به مقایسه این دو تصویر پرداخته‌ایم.
در ادامه متن کامل و خلاصه این گزارش توسط پویش فکری توسعه منتشر می‌شود. مطالعه این گزارش مقایسه‌ای که حاصل بررسی بیش از ۸۰ هزار داده در هر سال می‌باشد، می‌تواند به مسئولین، تصمیم‌سازان، سیاست‌گذاران و دانشگاهیان کشور، برای واقع‌نگری، نگاه فراگیر به توسعه و طراحی بهتر مسیر آینده توسعه ایران کمک کند. در صورت امکان، آن را برای دانشگاهیان، مسئولین و تصمیم‌سازانی که در عرصه توسعه ملی تاثیرگذار هستند، ارسال فرمایید.
امید است این تلاش‌ها، گامی هر چند کوچک در مسیر توسعه ایران بردارد.
خلاصه مدیریتی گزارش تصویر توسعه در ابتدای دولت‌های ۱۳ و ۱۴
«رصدخانه توسعه» و به طور ویژه «کتاب توسعه» هر ساله با تولید شاخص ترکیبی متشکل از ۳۸۰ شاخص در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فردی توسعه، مسیر توسعه در ایران و سایر کشورهای جهان را رصد می‌کند. اولین و آخرین کتاب توسعه منتشر شده، مربوط به سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۲ است، که مقایسه وضعیت توسعه ایران در این دو کتاب، می‌تواند به نوعی عملکرد دولت سیزدهم را نمایش دهد. در این گزارش به مقایسه این دو تصویر پرداخته‌ایم.
نمره «شاخص ترکیبی توسعه» (متشکل از ۳۸۰ شاخص و نماگر توسعه) در طول دولت سیزدهم از ۴۴.۹۴ در سال ۱۳۹۹ به عدد ۴۳.۰۳ در سال ۱۴۰۲ رسیده است، که حدود دو درصد کاهش را نشان می‌دهد. شاخص ترکیبی ساده توسعه (متشکل از ۱۳ کلان شاخص جهانی توسعه) نیز تقریبا همین میزان کاهش را برای نمره توسعه در طول دولت سیزدهم محاسبه نموده است. رتبه شاخص ترکیبی توسعه ایران نیز در سال ۱۳۹۹ در بین ۱۵۴ کشور جهان ۱۰۷ بوده است، که در طول دولت سیزدهم به ۱۲۲ تنزل یافته است. بخشی از این تنزل رتبه به خاطر کاهش در شاخص ترکیبی توسعه در داخل کشور بوده است و بخشی نیز به دلیل حرکت سریع و رو به جلوی سایر کشورها می‌باشد.
در سال ۱۳۹۹ شاخص ترکیبی مربوط به «منظر اقتصادی توسعه » برابر ۳۸.۱۱ بوده است که این عدد در سال ۱۴۰۲ به عدد ۳۶.۲۲ کاهش یافته است. البته روند جهانی و سایر کشورهای جهان در این دوره نیز که دوران کرونا به حساب می‌آید، کمی کاهشی بوده است. به همین دلیل با وجود کاهش نزدیک به دو نمره‌ای شاخص ترکیبی اقتصادی، رتبه ایران در این دو سال در بین ۱۵۴ کشور، همان رتبه ۱۲۴ ثابت باقی مانده است. در بخش اقتصادی دو دامنه «تولید و رشد اقتصادی»، و «فناوری، نوآوری و اختراعات» به ترتیب ۱۰ درصد و ۵ درصد رشد کرده است. اما دامنه‌های «زیرساخت‌های اقتصادی»، «عدالت اقتصادی»، «ثبات اقتصادی» و «محیط مطلوب کسب‌وکار» به ترتیب ۶ درصد، ۸ درصد، ۶ درصد و ۱۰ درصد تنزل یا کاهش را تجربه کرده‌اند.
نمره «منظر سیاسی توسعه» ایران به طور کلی وضعیت مناسبی را نشان نمی‌دهد و در مقیاس ۱۰۰ عدد ۳۸.۱۷ در سال ۱۳۹۹ را به خود اختصاص داده است. که در طول دوران دولت سیزدهم، این شاخص از این هم کمتر شده و در سال ۱۴۰۲ به عدد ۳۴.۱ رسیده است. در بین ۱۵۴ کشور مورد محاسبه، رتبه ایران نیز از ۱۳۲ به رتبه ۱۴۴ تنزل یافته است. در این منظر همه دامنه‌های «مشارکتی بودن نظام سیاسی»، «سلامت سیاسی و نظام قضایی و پاسخگویی آنها»، «امنیت و ثبات سیاسی»، «عدالت و برابری سیاسی» و «آزادی‌های مدنی» در طول این دوره کاهش یافته‌اند، یعنی به ترتیب ۱۱ درصد، ۱۲ درصد، ۱۰ درصد، ۱۱ درصد و ۸ درصد تنزل را تجربه کرده‌اند.
نمره «منظر اجتماعی توسعه» در طول این دوره از ۴۵.۲۱ به عدد ۴۴.۹۶ کاهش یافته است. البته این کاهش نمره برای یک دوره سه ساله چندان کاهش چشم‌گیری به حساب نمی‌آید. اما وقتی به تغییرات رتبه ایران نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم همین کاهش کوچک چه تاثیر عمیقی برای جایگاه جهانی ایران گذاشته است. ایران از رتبه ۱۰۲ در سال ۱۳۹۹ به رتبه ۱۲۱ در سال ۱۴۰۲ نتزل یافته است که تغییر جدی به حساب می‌آید. در بخش اجتماعی توسعه، دامنه‌های «ایمنی و امنیت اجتماعی» و «برابری و عدالت اجتماعی»در طول این دوره به ترتیب ۱ درصد و ۷ درصد رشد کرده است و دامنه «سرمایه اجتماعی» نزدیک ۱۰ درصد تنزل داشته است.
«منظر زیست‌محیطی توسعه» در ایران در حالت مقایسه‌ای با کشورهای مشابه وضعیت مناسبی ندارد و در سال ۱۳۹۹ با نمره ۴۱.۲۳ در رتبه ۹۵ دنیا ایستاده است. اما تنها با گذر از دوره دولت سیزهم و در سال ۱۴۰۲ این منظر به نمره ۳۹.۸۴ کاهش یافته است و رتبه ۱۳۵ دنیا در بین ۱۵۴ کشور را نصیب ایران کرده است. چنین تنزل رتبه‌ای هم عجیب است و هم زنگ خطر‌ها را به صدا در می‌آورد که نشان می‌دهد عدم توجه به منظر زیست محیطی توسعه به مرحله بروز بحران‌ها رسیده است. در این بخش دامنه «کارآمدی استفاده از محیط‌زیست» تقریبا ثابت بوده است و دو دامنه «کیفیت محیط‌زیست و زیست‌پذیری» و «آلودگی‌های زیست‌محیطی» به ترتیب ۵ درصد و ۶ درصد تنزل داشته است. ولی در جهانی که اکثر کشورها در حوزه زیست محیطی در حال رشد هستند، چنین کاهشی بسیار هشدار دهنده است.
نمره «منظر فردی توسعه» ایران در سال ۱۳۹۹ برابر ۶۱.۹۸ بوده است که رتبه ۶۳ را در بین ۱۵۴ کشور جهان برای ایران فراهم کرده است. اما در سال ۱۴۰۲ این نمره به ۶۰.۰۴ کاهش یافته است و باعث شده تا رتبه ایران در این منظر به رتبه ۷۲ تنزل یابد. یعنی کاهش سایر منظرهای توسعه که در بخش‌های قبلی مرور کردیم، نهایتا خود را در کاهش منظر فردی توسعه نشان داده است. در بخش فردی توسعه، هر دو دامنه‌های «دسترسی به امکانات اولیه زندگی» و «دسترسی به امکانات توانمند‌کننده» به ترتیب یک درصد و ۶ درصد تنزل را در طول دوره سه ساله تجربه کرده‌اند.
«شاخص ترکیبی ساده توسعه» که متشکل از ۱۳ کلان شاخص جهانی توسعه است، برای ۱۲ سال متوالی موجود است که بر اساس آنها می‌توانیم روند دولت‌های یازدهم و دوازدهم را نیز مرور کنیم. بر این اساس، «شاخص ترکیبی ساده توسعه» از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۵ (دولت یازدهم) حدود ۲ درصد ارتقاء یافته است. از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۳۹۹ (دولت دوازدهم) حدود ۵ درصد کاهش را تجربه کرده است و از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ (دولت سیزدهم) حدود ۲ درصد دیگر کاهش را تجربه کرده است.
نتیجه اینکه فعالیت‌ها و تلاش‌های بسیار زیادی که در دولت سیزدهم رخ داده است، هرچند در بخش‌های اقتصادی و به ویژه در رشد تولید کمی بهبود را ایجاد نموده است، اما در مجموع نتوانسته مانع روند افول در هیچ یک از منظرهای توسعه شود.
دانلود نسخه کامل گزارش «تصویر توسعه در ابتدای دولت‌های ۱۳ و ۱۴»
دانلود خلاصه مدیریتی گزارش «تصویر توسعه در ابتدای دولت‌های ۱۳ و ۱۴»
دیدگاهتان را بنویسید