مخاطبان پویش چه می‌گویند؟
تکمله‌ای بر یک یادداشت پیشینی «چالش ترجمه به زبان غیر فارسی»
چندی پیش یادداشتی از سوی تیم رصدخانه توسعه منتشر شد که بازگوکننده تجربه این تیم در ترجمه خلاصه اولین گزارش شاخص ملی توسعه به زبان شهروندان کُرد زبان و ترک زبان ایران بود. در پایان این یادداشت از مخاطبان دعوت شده‌بود دیدگاه‌هایشان درباره این موضوع را به اشتراک بگذارند. این یادداشت را با عنوان “چالش سازگاری زبان مادری با زبان علمی” می‌توانید در اینجا ملاحظه کنید.
انتشار این مطلب واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مخاطبان به همراه داشت. در این یادداشت در نظر داریم نظرات ایشان نسبت به این اقدام و تجربه را خلاصه و دسته‌بندی کرده و با شما به اشتراک بگذاریم تا هم از همراهی و دغدغه این عزیزان قدردانی شود و هم بستر ادامه این گفت‌وگو فراهم شود.
اهمیت ترجمه گزارشهای توسعه ملی به زبان شهروندان غیر فارس زبان
تعداد زیادی از مخاطبان معتقدند ترجمه گزارشهای سالیانه نهادهایی چون پویش فکری توسعه به زبان شهروندان غیر فارس زبان می‌تواند در بزرگداشت آنها به عنوان بخشی از سرمایه فرهنگی کشور تاثیرگذار باشد. به زعم ایشان توسعه امری همگانی است که بر پایه گفتگو شکل می‌گیرد و قاعدتا اگر گفتگو به زبان مادری افراد باشد نتیجه بهتری به همراه خواهدداشت. پس چه اشکالی دارد که بخشی از گفتمان توسعه به زبان شهروندان غیر فارس زبان باشد. ما می‌توانیم مثل خیلی کشورهای دیگر گزارشهای توسعه را به زبانهای مختلف شهروندانی که در کشور زندگی می‌کنند منتشر کنیم. درست است که افراد غیر فارس زبان هم توانایی مطالعه به زبان فارسی را دارند اما ما می‌توانیم گزینه‌ها را در اختیار آنها بگذاریم تا خودشان انتخاب کنند یک گزارش را به چه زبانی مطالعه کنند. انتشار چنین گزارش‌هایی به زبان شهروندان غیر فارسی زبان این افراد را بیش از پیش با توسعه ایران همگام خواهد کرد و تعلق ملی آنها را تقویت می‌کند.
یکی از مخاطبین اعتقاد دارد اگر این امکان ایجاد شود که زبان های ترکی و کُردی در ایران تقویت شوند ما می‌توانیم یک زبان کُردی ایرانی و یک زبان ترکی ایرانی داشته باشیم تا دیگر شهروند ترک زبان تمایل به یاد گرفتن ترکی استانبولی یا ترکی ترکمنستانی پیدا نکند و در اثر یادگیری زبان دیگر کشورها تحت تاثیر فرهنگ آنها قرار نگیرد بلکه همچنان فرهنگ ایرانی خود را با زبان ترکی ایرانی حفظ کند. در حال حاضر با وجود رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی متعدد امکان جلوگیری از این اختلاط زبانی و فرهنگی وجود ندارد پس چه بهتر که ما پیوند این افراد را با زبان مادری، زبان ملی و فرهنگ ایرانی تقویت کنیم.
تعدادی از مخاطبان به اصل ۱۵ قانون اساسی اشاره کرده‌اند که «استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی را آزاد می‌داند». به زعم این افراد انتشار چنین گزارش‌هایی به زبان شهروندان غیرفارس زبان به قدرت زبان فارسی به عنوان زبان ملی و مشترک ایرانیان آسیبی نخواهد زد.
در مقابل این رویکرد تعداد دیگری از مخاطبان معتقدند چون زبان فارسی زبان ملی و مشترک همه ایرانیان است که از طریق آن خواندن و نوشتن را آموخته‌اند و با قواعد و لغات آن آشنا هستند ترجمه یک گزارش توسعه‌ای به زبانهای شهروندان غیر فارس زبان معنا و ضرورتی ندارد.
امکان ترجمه گزارشهای توسعه ملی به زبان شهروندان غیر فارس زبان
گروهی از مخاطبین معتقدند ترجمه به این زبانها مشکلاتی دارد که ناشی از ذات و قابلیت این زبانها نیست، بلکه از این جهت است که از یک سو تلاشی برای به روز کردن دایره لغات و معادل سازی در این زبانها انجام نشده‌است و از سوی دیگر، عدم استفاده از این زبانها در نهادهای آموزشی و رسانه‌ها باعث شده سالها زمان ببرد تا معادل لغات جدید و علمی در میان عموم جا بیفتد. درواقع از آنجا که زبانهای ترکی و کردی در کنار زبان فارسی در مدارس یا نهادهای دیگر استفاده نمی‌شوند هیچ ضرورتی برای به روز کردن این زبانها و معادلسازی برای کلمات جدید احساس نشده و فرهنگستانی هم برای معادلسازی تاسیس نشده‌است.
یکی دیگر از مشکلاتی که در ترجمه متن علمی به این زبانها اشاره شد تنوع گویش در زبان‌هایی نظیر ترکی و کُردی در ایران است که امکان ترجمه به این زبانها به طوری که برای همه گویشوران قابل فهم باشد را سخت می‌کند و در صورت استانداردسازی گویش‌ها نیز تبعیض زبانی رخ می‌دهد. از سوی دیگر همانطور که کلمات علمی و تخصصی حتی وقتی به فارسی برگردانده می شوند برای مخاطب عامه فارسی زبان قابل فهم نیستند کلمات تخصصی هم که در زبانهای ترکی و کُردی معادلسازی می‌شوند برای مخاطب عامه و بومی آن زبانها قابل فهم نخواهد بود.
البته در مقابل گروه بالا تعدادی از مخاطبان کُرد زبان و ترک زبان معتقدند این ترجمه امکان پذیر است و آنها خود حاضر هستند در این فرایند پویش فکری توسعه را همراهی کنند.
پیشنهادات مخاطبان برای تیم رصدخانه توسعه
۱- ترجمه خلاصه گزارشهای سالیانه توسعه ایران به زبان شهروندان غیر فارس زبان امکان پذیر است و لازم است انجام شود. تنها لازم است فردی توانمند که دارای سواد زبان‌شناختی و سواد آکادمیک در حوزه توسعه است این کار را انجام دهد.
۲- با وجود زبان فارسی به عنوان زبان ملی و مشترک ایرانیان نیازی به ترجمه یک متن به زبانهای دیگر ایران نیست.
۳- اگر امکان ترجمه خلاصه گزارش توسعه ملی به زبانهای ترکی و کُردی وجود ندارد می‌توان عصاره متن را بدون هر گونه لغت تخصصی برای عموم مخاطبین قومی از نو تالیف و ترجمه کرد.
۴- اگر هدف فراگیر کردن فهم توسعه برای طیف وسیع‌تری از ایرانیان و درگیر کردن آنها در مسائل توسعه است شاید بهتر باشد رصدخانه توسعه کارگروه‌هایی در نقاط مختلف ایران تاسیس کند و از شهروندان غیر فارس زبان جهت شناسایی نیازها و وضعیت توسعه در استان‌های مختلف ایران بهره‌مند شود.
از همه دوستان و مخاطبینی که با نظرات خود ما را همراهی می‌کنند سپاسگزاریم. از هم‌پویشی‌های عزیز؛ اکبر رضاپور مقصودلو، حمید عباس‌زاده، وحید احمدی‌پور، عزیز ناصری، موسی موسوی، حمید قندی، سید احمد حسینی، عدنان حسینی و سایر عزیزانی که با کامنت های خود به ارتقای محتوای یادداشت «چالش سازگاری زبان مادری با زبان علمی» کمک کردند نیز قدردانی می‌کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید